Zona thần kinh: Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa

Zona thần kinh là bệnh về da cấp tính do một loại virus thần kinh gây nên. Các triệu chứng của bệnh zona thần kinh phổ biến như: Đau, rát, tê hoặc ngứa ran,… Vậy zona thần kinh là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa như thế nào?

Zona thần kinh là bệnh gì?

Zona thần kinh là một biến chứng của bệnh zona. Zona là bệnh nhiễm trùng do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra. Người nhiễm virus VZV lần đầu sẽ có biểu hiện bệnh thuỷ đậu. Sau khi người bệnh khỏi hoàn toàn thủy đậu, virus Varicella vẫn tồn tại và sống ẩn (ngủ) trong hạch thần kinh trong nhiều tháng, nhiều năm, khi gặp điều kiện thuận lợi như: suy giảm miễn dịch, căng thẳng, suy nhược cơ thể… virus sẽ hoạt động trở lại (thức dậy), rời vị trí trú ngụ, di chuyển dọc dây thần kinh để ra ngoài da và gây ra những biểu hiện của bệnh Zona (gồm triệu chứng tổn thương ở da và dây thần kinh). Zona thần kinh có thể kéo dài nhiều năm sau khi sang thương Zona ở da đã lành.

Người phát bệnh Zona có biểu hiện đau, sốt, mệt mỏi và mất ngủ. Hồng ban và mụn nước tập trung từng chùm, thường chỉ 1 bên của cơ thể. Mụn nước khi vỡ tạo thành những vết loét, rỉ dịch. Sau đó thương tổn đóng mài và lành dần, có thể để lại vết thâm (tăng sắc tố) hoặc thậm chí có thể để lại sẹo nếu chăm sóc không tốt.

Thời gian phát bệnh zona thay đổi từ 1 - 2 tuần hoặc hơn tùy vào cơ địa và thể tạng của mỗi người (người có bệnh nền, trẻ nhỏ, người già>80 tuổi, suy giảm miễn dịch thì bệnh sẽ kéo dài hơn). Khi lành da, biểu hiện đau tại vị trí da bị zona có thể vẫn còn và kéo dài nhiều tháng, nhiều năm gây phiền toái cho người bệnh. (1)

Nguyên nhân bị zona thần kinh

Nguyên nhân mắc zona thần kinh do sự tái hoạt động của virus Varicella-Zoster gây ra. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tái hoạt động của virus này như:

• Suy giảm miễn dịch.
• Tâm trạng căng thẳng.
• Người lớn tuổi.
• Phẫu thuật.
• Điều trị bệnh ung thư.

Triệu chứng zona thần kinh

Bệnh zona thần kinh có triệu chứng sau: (2)

1. Nóng rát và đau

Cảm giác ngứa, đau hoặc nóng rát là biểu hiện đặc trưng và thường xảy ra trước khi phát ban xuất hiện. Người bệnh sẽ cảm thấy đau dọc dây thần kinh nửa bên người. Sau đó xuất hiện cảm giác nóng rát, ngứa ngáy, phát ban và đau dữ dội. Tuy nhiên, trước khi có triệu chứng nóng rát và đau thì người bệnh sẽ có biểu hiện sốt nhẹ, người mệt mỏi, đau nhức (triệu chứng của nhiễm siêu vi).

2. Mụn nước, bọng nước có chứa dịch trong

Phát ban nổi lên xuất hiện dưới dạng mụn nước mọc thành chùm, phân bố theo đường đi của dây thần kinh (dạng dải) hoặc mảng lớn. Trong vòng 3 - 4 ngày, các mụn nước liên kết lại thành bọng nước, chứa nhiều dịch, bọng nước căng và gây đau. Một thời gian sau bọng nước xẹp, có thể vỡ nếu va chạm, một số trường hợp để lại sẹo.

3. Sưng đau các vùng lân cận và nổi hạch

Bệnh zona thần kinh thường xuất hiện ở một bên cơ thể như: 1 bên eo, một bên mặt, cổ hoặc thân mình với cảm giác đau nhẹ đến dữ dội ở vùng da bị ảnh hưởng. Nếu ở cổ, vai có thể lan đến các khu vực lân cận như cánh tay, cẳng tay, bàn tay, hoặc nếu ở mông thì có thể lan xuống đùi, cẳng chân và gót chân. Nổi hạch ở cổ, nách, bẹn… tương ứng với vị trí phát ban zona.

4. Các dấu hiệu khác của bệnh zona

Ngoài các dấu hiệu trên bệnh zona thần kinh có các biểu hiện khác như:

• Sốt.
• Ớn lạnh.
• Đau đầu.
• Mệt mỏi.
• Nhạy cảm với ánh sáng.

Các thể bệnh zona phổ biến

Các thể bệnh zona phổ biến ở các vùng khác nhau trên cơ thể:

• Zona trên khuôn mặt: Xuất hiện các mụn nước hình chùm trên nền hồng ban: da quanh mắt lan lên trán, da đầu, thái dương và sau chẩm, 1 bên gò má hoặc da quanh cằm (các nhánh của dây thần kinh sinh ba). Da mặt là vùng nhạy cảm, dễ tổn thương nên cần chăm sóc kỹ các vết phát ban tránh để lại sẹo gây mất thẩm mỹ. Cần chú ý Zona vùng mặt dễ đi kèm biến chứng liệt mặt (liệt dây thần kinh VII ngoại biên). Biến chứng này có thể phục hồi hoàn toàn hoặc không.
• Zona ở mắt: Đây là loại zona thần kinh ảnh hưởng đến khu vực xung quanh mắt. Triệu chứng bao gồm đau mắt, đỏ mắt, ngứa, sưng và xuất hiện các vết phồng rộp. Tình trạng này có thể gây viêm kết mạc, viêm giác mạc và thậm chí mù lòa.
• Zona trên tai: Khi virus Varicella-Zoster tấn công dây thần kinh gần khu vực tai gây đau tai, liệt mặt, loét trong tai, nổi hạch ở trước và sau tai, xuất huyết,…
• Zona ở miệng: Thường xuất hiện trên môi hoặc trong miệng để lại vết lở loét gây ra đau, khó chịu khi ăn uống và nói chuyện khó khăn. Bệnh dễ nhầm lẫn với nhiệt miệng nhưng kéo dài lâu hơn và đau hơn.

Đối tượng nào dễ mắc bệnh zona

Bệnh zona có thể xảy ra với bất cứ ai đã bị thủy đậu. Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh zona gồm:

• Người 60 tuổi trở lên.
• Người mắc bệnh suy giảm hệ miễn dịch: ung thư, HIV,…
• Đã chữa bệnh bằng hóa trị hoặc xạ trị.
• Dùng thuốc làm suy yếu hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như: steroid, thuốc dùng sau khi cấy ghép nội tạng.
• Đã bị zona trước đó.

Bệnh zona thần kinh có lây không?

Zona thần kinh dùng để mô tả bệnh zona khi có biến chứng/di chứng ở dây thần kinh, ở giai đoạn này thì bệnh không còn bóng nước, không có virus nên không có khả năng lây truyền. Tuy nhiên, nếu bệnh zona ở giai đoạn bùng phát, virus zona có thể lây truyền cho người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp với mụn nước bị vỡ (nếu bị nhiễm lần đầu VZV thì triệu chứng sẽ là bệnh thủy đậu).

Giai đoạn phát triển bệnh zona thần kinh

Zona thần kinh có 3 giai đoạn phát bệnh sau:

1. Giai đoạn tiền khởi phát của zona thần kinh

Từ vài ngày đến vài tuần trước khi phát ban xuất hiện gây ngứa ran, đau như kim châm. Cơn đau thay đổi theo từng đợt có thể liên tục hoặc đến rồi đi. Phát ban có thể kèm theo sốt, mệt mỏi, đau đầu.

2. Giai đoạn bùng phát cấp tính bệnh zona

Vài ngày sau khi các triệu chứng trên xuất hiện, một dải mụn nước xuất hiện chứa đầy chất lỏng xuất hiện trên nền da gây đau, ngứa, tê, châm chích… (rối loạn cảm giác da). Có thể sờ thấy hạch vùng ở một bên cơ thể tương ứng với vị trí tổn thương zona.

3. Giai đoạn mạn tính (đau dây thần kinh sau zona)

Đau dây thần kinh sau zona là biến chứng phổ biến nhất mà bệnh zona để lại, gây đau, ngứa, rát, dị cảm da trong nhiều tháng sau khi phát ban đã hết. Giai đoạn mạn tính phổ biến ở người lớn tuổi, kéo dài vài tháng, vài năm hoặc suốt đời.

Biến chứng bệnh zona thần kinh

Các biến chứng tiềm ẩn của bệnh zona thần kinh như: (3)

• Tổn thương mắt, đặc biệt giác mạc nếu phát ban gần mắt.
• Nhiễm trùng da.
• Viêm phổi.
• Mất thính giác
• Liệt một phần mặt.
• Có thể xảy ra viêm não hoặc tủy sống.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Phải đến gặp ngay bác sĩ càng sớm càng tốt nếu nghi ngờ mắc bệnh zona, đặc biệt người có nguy cơ cao. Các trường hợp cần đến bác sĩ kịp thời như:

• Nên đến gặp bác sĩ Da liễu - Thẩm mỹ Da trong 3 ngày đầu khi đầu xuất hiện triệu chứng của bệnh zona thần kinh để chữa trị kịp thời tránh để lại các biến chứng lâu dài.
• Trong quá trình điều trị sau 10 ngày mà các triệu chứng không thuyên giảm hãy liên hệ với bác sĩ để được theo dõi và đổi phương pháp điều trị.

Chẩn đoán bệnh zona thần kinh như thế nào?

Để chẩn đoán bệnh zona kinh bác sĩ sẽ kiểm tra phát ban và mụn nước và hỏi về các triệu chứng mà bệnh gây ra. Ngoài ra, bác sĩ sẽ lấy mẫu da hoặc chất dịch từ mụn nước để xét nghiệm nhằm xác định sự hiện diện của virus Varicella-Zoster.

Cách điều trị bệnh zona thần kinh

Điều trị bệnh zona thần kinh được thiện qua các phương pháp sau:

• Thuốc kháng virus: Các loại thuốc này làm giảm sự khó chịu và chấm dứt sớm các triệu chứng trong vòng 72 giờ kể từ khi có dấu hiệu phát bệnh. Thuốc kháng virus có một số loại phổ biến như:
  • Acyclovir
  • Famciclovir
  • Valacyclovir
• Thuốc giảm đau không kê theo đơn: Acetaminophen; Ibuprofen… để giảm sự khó chịu và làm dịu các triệu chứng do zona thần kinh gây ra.
• Thuốc khác: Tùy theo trường hợp cụ thể, những loại thuốc này được kê theo đơn khi nhiễm vi khuẩn do phát ban bệnh zona với tác dụng giảm đau, chống viêm, chẳng hạn pregabalin, gabapentin, prednisone,…

Biện pháp phòng ngừa zona thần kinh

Các biện pháp phòng ngừa zona thần kinh bao gồm:

• Tránh tiếp xúc với những người mắc bệnh zona khi cơ thể còn vết mụn nước.
• Tiêm chủng ngừa bệnh để bảo vệ khỏi thủy đậu và tránh được bệnh zona.
• Ngủ đủ giấc.
• Không hút thuốc.
• Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, tập thể dục để tăng sức đề kháng.
• Khi xuất hiện bệnh cần đến bác sĩ.
• Tuân thủ quy định của bác sĩ.

Các câu hỏi liên quan về bệnh zona

1. Bệnh zona thần kinh có gây ngứa không?

Có. Cảm giác ngứa xảy ra khi phát ban sắp xuất hiện, khi gần lành sang thương da hoặc sau khi đã khỏi bệnh zona (ngứa vùng sẹo zona).

2. Bệnh zona thần kinh có chữa khỏi được không?

Có. Bệnh zona thần kinh nếu được điều trị sớm và đúng cách sẽ hết những đợt cấp và ít tái phát về sau. Cần giữ vệ sinh sạch sẽ, tránh nhiễm trùng để kết quả điều trị đạt hiệu quả tốt.

3. Bệnh zona thần kinh có tái phát không?

Có, nhưng tỷ lệ tái phát rất thấp. Nguy cơ tái phát cao thường rơi vào những trường hợp lớn tuổi hoặc mắc bệnh suy giảm hệ miễn dịch. Nên khám bác sĩ và điều trị sớm để giảm nguy cơ tái phát cho những lần sau.

Bệnh zona thần kinh chữa ở đâu tốt?

Chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, BVĐK Tâm Anh TP.HCM quy tụ đội ngũ bác sĩ, chuyên gia đầu ngành cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại được nhập khẩu chính hãng từ Âu Mỹ đem đến kết quả điều trị bệnh zona được hiệu quả. Điều trị bệnh zona thần kinh tại chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da có nhiều ưu điểm:

• Bác sĩ, chuyên gia đầu ngành.
• Trang thiết bị hiện đại hàng đầu khu vực.
• Cung cấp các loại thuốc chất lượng.
• Được đặt lịch khám, thủ tục đơn giản.
• Được chọn bác sĩ khám, giá không đổi.

Bài viết này, đã cung cấp thông tin về bệnh zona thần kinh một cách khái quát. Hy vọng, bài viết đã giúp bạn hiểu hơn về bệnh zona thần kinh và tìm được những thông tin hữu ích. Đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ Da liễu - Thẩm mỹ Da nếu có bất kỳ câu hỏi hoặc lo lắng nào về tình trạng bệnh này.