Người nhiễm Covid-19 đã khỏi bệnh nhưng vẫn còn mệt mỏi, khó thở kéo dài, thở gấp, hụt hơi khi gắng sức. Triệu chứng khó thở hậu Covid-19 có thể tự hết sau một vài tuần khỏi bệnh nhưng cũng có thể kéo dài dai dẳng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, sinh hoạt, giảm khả năng lao động.
Tư vấn chuyên môn bài viết: BS Phạm Mạnh Hoàn - Cố vấn chuyên môn BVĐK Tâm Anh
Nguyên nhân bị khó thở hậu covid
Hiện các nhà nghiên cứu đã xác định được những bất thường trong phổi của những bệnh nhân bị Covid-19 kéo dài. Nghiên cứu này đã thí điểm với 36 bệnh nhân, cho thấy có khả năng Covid-19 có thể gây ra tổn thương vi thể cho phổi mà không được phát hiện bằng các xét nghiệm thông thường. Đây là nghiên cứu đầu tiên chứng minh những bất thường về phổi ở những người bị Covid-19 kéo dài gặp tình trạng khó thở. Virus đã gây ra một số bất thường dai dẳng trong cấu trúc vi mô của phổi hoặc hệ mạch phổi, ảnh hưởng đến trao đổi carbon dioxide và oxy. (1)
Những tổn thương hay gặp nhất ở phổi là hình kính mờ, xơ hóa phổi, viêm phổi tổ chức, dày các vách liên tiểu thùy, khí phế thũng…
Xem thêm: Các di chứng hậu covid thường gặp
Triệu chứng khó thở hậu covid như thế nào?
Tình trạng này kéo dài kể cả khi kết quả xét nghiệm âm tính ở người nhiễm Covid-19. Triệu chứng khó thở hậu Covid có thể được mô tả như sau:
- Cảm thấy cơ thể nhận không đủ không khí
- Cảm thấy bị chóng mặt hoặc khó thở
- Cảm giác như phần thân trên nặng nề và tay phải xoa lồng ngực để dễ thở hơn.
- Cảm thấy cần phải dừng lại thường xuyên trong quá trình hoạt động cho phép bạn thở để bình thường
Khi nào cần đến gặp bác sĩ ?
Bạn cần đi cấp cứu hoặc gọi tổng đài Cấp cứu 115 khẩn cấp nếu xuất hiện cơn hụt hơi đột ngột, cảm thấy tức ngực, khó nói.
Dấu hiệu cần đi cấp cứu ngay:
- Xuất hiện cơn đau tức ngực
- Cơn đau nhói ngực lan đến cánh tay, lưng, hàm, cổ
- Có thể kèm cơn đau nhói tim
Cần đi khám bác sĩ ngay nếu gặp các triệu chứng sau đi kèm:
- Thở khò khè.
- Khó chịu ở ngực, đau hoặc đau ngực
- Cổ họng căng cứng hoặc ho, nuốt sặc
- Khó thở ngay cả khi hoạt động nhẹ hoặc trong khi nghỉ ngơi
- Xuất hiện cơn khó thở trong đêm hoặc khi ngủ
- Phải đứng lên mới thở được
- Khó thở khi nói chuyện
- Khó thở khi hít vào hoặc nghẹt thở khi ăn uống
Bạn cần làm gì nếu cảm thấy hụt hơi, khó thở hậu covid?
Khi bị khó thở, hoặc xuất hiện cơn khó thở đột ngột có thể khiến chúng ta cảm thấy hoảng loạn hoặc lo lắng. Điều này có thể làm cho tình trạng trở nên tồi tệ hơn. Để cải thiện tình hình, bạn cần tuân thủ hướng dẫn sau:
- Cần bình tĩnh, tập thở bằng cách hít thở sâu và thở ra chậm rãi
- Thở mím môi
- Hít hơi nước nóng, hoặc xịt thông mũi giúp đường thở thông thoáng hơn
- Chọn tư thế ngồi thoải mái
- Sử dụng quạt cầm tay để quạt không khí qua mũi và mặt có thể giúp loại bỏ cảm giác khó thở. Lực của luồng không khí trong khi hít sẽ giúp bạn cảm thấy như có thêm không khí vào phổi.
- Uống trà gừng bằng cách cắt vài lát gừng tươi cho vào 2 cốc nước sôi. Đậy nắp trong 10 phút, cho thêm chanh và mật ong vào rồi uống, giúp dễ thở hơn.
- Không hoạt động liên tục, đặc biệt tránh hoạt động khom lưng gập người như nghề bốc vác, khiêng đồ nặng, cần có thời gian nghỉ ngơi thường xuyên trong một hoạt động.
- Chuẩn bị thiết bị đo áp độ bão hòa oxy trong máu ngoại biên (SpO2)
- Làm việc với tần suất vừa phải, nhờ sự giúp đỡ từ người khác, không làm việc quá gắng sức
- Bắt đầu với tập thể dục từ từ đi bộ đến khi khỏe mạnh có thể chạy bộ. Tuyệt đối không tập chạy khi bản thân thấy còn khó thở
- Tập thở với các bài tập đơn giản như động tác thiền
- Thở bụng thư giãn: Kỹ thuật thở này có thể giúp ích nếu bạn khó hô hấp sau khi thực hiện bất kỳ hoạt động nào. Nó có thể giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn nếu bạn cảm thấy lo lắng hoặc hoảng loạn.
Phương pháp chẩn đoán khó thở, hụt hơi sau khi mắc Covid-19
Nhiều phương pháp cận lâm sàng hiện đại hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân khó thở đối với người bệnh hậu Covid-19 như: Đo hô hấp ký, chụp X-quang, kiểm tra CT-Scan, siêu âm màng phổi…
Đo hô hấp ký
Đo chức năng hô hấp hay còn gọi là hô hấp ký là kỹ thuật thường quy trong chẩn đoán và theo dõi đánh giá mức độ của các bệnh lý đường hô hấp. Khi tiến hành đo chức năng hô hấp, các bác sĩ sẽ sử dụng máy đo các dòng khí khi hít vào, thở ra để tính toán được nhiều chỉ số chức năng phổi quan trọng. Kỹ thuật này không chỉ giúp ghi lại những thông số liên quan đến hoạt động của phổi, mà còn giúp đánh giá 2 hội chứng rối loạn thông khí ở người bệnh là tắc nghẽn và hạn chế.
Mục đích của đo chức năng hô hấp là để biết được thông tin chính xác về lưu lượng không khí lưu thông trong phế quản và phổi ở người bệnh, động thời giúp đánh giá mức độ tắc nghẽn và mức độ trầm trọng của giãn phế nang.
Chụp X- quang lồng ngực
Hình ảnh X-quang phổi có giá trị trong việc phát hiện, chẩn đoán bệnh, đánh giá mức độ nặng, đánh giá các biến chứng hô hấp, theo dõi đáp ứng điều trị và chẩn đoán. Người bệnh nhiễm Covid-19 hoặc khám hậu Covid-19 có dấu hiệu khó thở sẽ được chỉ định chụp X-quang phổi phát hiện các dấu hiệu:
- Nốt mờ, đám mờ, kính mờ hình tròn đa ổ.
- Đông đặc nhu mô phổi vùng ngoại vi đa ổ
- Các dấu hiệu không điển hình, có thể do Covid-19 hoặc các nguyên nhân khác:
- Đông đặc khu trú thùy phổi.
- Tràn dịch màng phổi.
- Mờ tổ chức kẽ quanh rốn phổi
- Dày thành phế quản, dày vách liên tiểu thùy
- Xẹp phổi
Chụp CT - Scan ngực
Chụp CT- Scan ngực giúp phát hiện rõ các dấu hiệu dày vách liên tiểu thuỳ, dày vách bên trong tiểu thuỳ, giãn phế quản, dải tăng đậm độ dưới màng phổi… là những dấu hiệu ít gặp, gặp chủ yếu trong giai đoạn muộn. Tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng tim, hạch, tổn thương hang, tràn khí màng phổi… là những dấu hiệu ít gặp hơn, có thể gặp trong giai đoạn bệnh tiến triển.
- Tổn thương dạng kính mờ lan toả
- Dấu hiệu đá lát (dấu kính mờ và các đường dày mô kẽ trong và liên tiểu thuỳ)
- Dấu hiệu giãn mạch máu: Là hình ảnh mạch máu bị giãn rộng trong vùng có dấu kính mờ (do tắc mạch, huyết khối cấp tính)
- Giãn phế quản do co kéo
Phương pháp điều trị
Khó thở hậu Covid-19 xuất phát từ những tổn thương trên phổi như tình trạng phổi đông đặc, xơ hóa, kín mờ, sẹo, tổn thương ngoại biên… Bệnh nhân Covid-19 nặng phải thở máy, hay thở oxy có nguy cơ bị khó thở cao hơn so với người bình thường. Với người bệnh gặp tình trạng khó thở, hụt hơi, bác sĩ sẽ căn cứ vào triệu chứng, kết quả chụp X-quang, CT-Scan phổi để có hướng điều trị phù hợp.
Tập vật lý trị liệu
Tập vật lý trị liệu áp dụng cho tất cả các người bệnh có triệu chứng khó thở hậu Covid-19, đối với các triệu chứng nhẹ có thể tập vật lý trị liệu vận động, ở mức độ nặng hơn sẽ được chỉ định tập vật lý trị liệu hô hấp.
Tập vật lý trị liệu vận động
Tập vật lý trị liệu vận động sẽ giúp tăng cường dung tích phổi cho những F0 khỏi bệnh có di chứng tại phổi như tổn thương, xơ phổi, hẹp phổi… Phương pháp vật lý trị liệu vận động thực hiện các động tác hít thở mở rộng khoang ngực. Các động tác hỗ trợ như:
- Hít đất
- Hít xà
- Chèo thuyền
- Bơi lội
- Squat
Tập vật lý trị liệu hô hấp
Vật lý trị liệu hô hấp sẽ bao gồm các thao tác cơ học từ bên ngoài giúp hỗ trợ, cải thiện chức năng hô hấp. Đó là phương pháp vỗ lồng ngực, dẫn lưu tư thế, và rung, để tăng cường huy động và giải phóng các chất bài tiết trong đường thở. Phương pháp này được chỉ định cho những bệnh nhân có phản xạ ho không đủ khả năng để làm sạch các chất tiết dày, dai với số lượng nhiều, bám chắc vào đường thở, gây khó thở. Phương pháp này thường điều trị cho những bệnh nhân:
- Xơ phổi
- Giãn phế quản
- Áp xe phổi
- Rối loạn thần kinh cơ
- Viêm phổi ở vùng phổi phụ thuộc
Liệu pháp vật lý trị liệu hô hấp là một thành phần quan trọng trong chăm sóc, phục hồi phổi cho bệnh nhân hậu Covid-19.
Xem thêm: Bài tập thở dành cho bệnh nhân F0 mắc Covid - 19
Dùng thuốc điều trị theo triệu chứng
FO khỏi bệnh, phổi đã bị virus tấn công gây tổn thương nên dễ xảy ra tình trạng viêm phổi tái nhiễm hoặc viêm phế quản, viêm phổi mãn tính. Đối với bệnh viêm phổi nhẹ, bác sĩ có thể sẽ kê toa những thuốc như azithromycin, clarithromycin hoặc erythromycin. Một số người bệnh có thể cần thuốc kháng sinh mạnh hơn nếu có kèm một số bệnh nội khoa như bệnh tim, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), bệnh tiểu đường…
Hồi sức
Một số trường hợp F0 khỏi bệnh mắc di chứng Covid-19 nặng như nhiễm trùng phổi, suy hô hấp cấp phải nhập viện điều trị tại phòng hồi sức tích cực, thở oxy, thở máy. Các y bác sĩ sẽ tiếp tục theo dõi, điều trị tình trạng nhiễm trùng, hồi sức, trường hợp nặng nhiễm trùng tạo nhiều áp xe có thể phải tiến hành dẫn lưu màng phổi, nặng hơn có thể phẫu thuật mở khoang màng phổi để bóc tách toàn bộ ổ áp xe, làm sạch khoang màng phổi. Thế giới cũng đã ghi nhận, nhiều trường hợp người bệnh tổn thương phổi nặng nề, phải lọc máu, ghép phổi.
Khó thở hậu Covid-19 là triệu chứng điển hình cảnh báo nhiều nguy cơ tổn thương phổi âm thầm. Do đó, khi có triệu chứng kể trên cần người bệnh nên đến các cơ sở y tế có khám, điều trị hậu Covid-19 như BVĐK Tâm Anh. Hệ thống BVĐK Tâm Anh có trang bị đầy đủ các trang thiết bị hiện đại như máy đo hô hấp ký, X-quang, CT-Scan cùng các chuyên gia đầu ngành hỗ trợ chẩn đoán chính xác, điều trị kịp thời di chứng Covid-19.
