Sau Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2017 tại Davos, Thụy Sĩ, trên thế giới và Việt Nam đã nổi lên một chủ đề nóng hổi bàn về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, gọi tắt là FIR (Fourth Industrial Revolution) hay gọi gọn hơn là 4G (Fourth Generation). FIR là sự kế thừa của ba cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử văn minh nhân loại. bắt đầu từ thế kỷ 18, diễn ra dưới tác động của ba cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật;

Cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra vào cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19, gắn liền với thành tựu của cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật lần thứ nhất, mở đầu là ngành dệt may ở Anh, sau đó là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất. đã lan sang nhiều ngành sản xuất khác và nhiều quốc gia khác, chủ yếu là Hoa Kỳ, các nước Châu Âu và Nhật Bản. Khi bắt đầu cuộc cách mạng này, sản xuất hàng hóa trong ngành dệt lúc đầu dựa trên công nghệ thủ công giản đơn, quy mô nhỏ, lao động thủ công đã chuyển sang sử dụng phương tiện cơ giới, máy móc quy mô lớn. thông qua việc áp dụng các phát minh kỹ thuật trong sản xuất công nghiệp. .

Trong số những thành tựu kỹ thuật chủ yếu của thời kỳ này, phát minh “tàu con thoi bay” của John Kay năm 1733 đã làm tăng gấp đôi năng suất lao động. Năm 1764, John Hagereb đã phát minh ra bánh xe quay, giúp tăng năng suất lên gấp tám lần. Năm 1769, Richard Arach hoàn thiện kỹ thuật kéo sợi bằng động vật, sau đó bằng sức nước. Năm 1785, Ashmun Karray phát minh ra khung cửi, tăng năng suất dệt vải lên 40 lần. Năm 1784, Jem Ott phát minh ra máy hơi nước, tạo động lực cho khung cửi phát triển, mở đầu cho quá trình cơ giới hóa ngành dệt.

Năm 1784, Henry Côte phát hiện ra phương pháp nấu chảy sắt từ quặng. Năm 1885, Henry Bernstein đã phát minh ra lò cao có thể nấu chảy gang lỏng thành thép, có thể đáp ứng nhu cầu về số lượng và chất lượng thép khổng lồ của đế chế kỹ thuật thời bấy giờ. Năm 1814, đầu máy hơi nước đầu tiên ra đời, khai sinh hệ thống đường sắt ở châu Âu và châu Mỹ. Năm 1807

Robert Futon chế tạo thành công tàu hơi nước.

Sau những bước khởi đầu ở Anh, cuộc cách mạng công nghiệp đã nhanh chóng lan rộng ra thế giới và trở thành hiện tượng chung, tất yếu đối với tất cả các nước tư bản chủ nghĩa.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra từ nửa sau thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20 và phát triển vượt bậc trên cơ sở ứng dụng những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật lần thứ hai, trong đó cơ sở của tư duy khoa học là: những thay đổi cơ bản có liên quan đến những khám phá khoa học vĩ đại như phát minh ra điện tử, sóng vô tuyến và vật liệu phóng xạ, phát minh ra động cơ điện, v.v. Mối quan hệ có tính hệ thống giữa khoa học và sản xuất đã biến khoa học thành lực lượng sản xuất. Xuất khẩu trực tiếp của xã hội. Như vậy, quá trình chuyển biến mang tính cách mạng từ lĩnh vực khoa học đã nhanh chóng lan rộng sang lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ.

Các phương tiện thông tin liên lạc như điện báo, điện thoại ra đời năm 1880, thông tin liên lạc qua điện thoại ngay lập tức được sử dụng trên toàn thế giới, vào đầu thế kỷ XX một lĩnh vực kỹ thuật điện mới được hình thành gọi là điện tử. và ngành công nghiệp điện tử ra đời mở ra kỷ nguyên điện khí hóa, kích thích sự phát triển của các ngành công nghiệp khác như luyện kim, chế tạo máy, đóng tàu, công nghiệp quân sự; giao thông vận tải, công nghiệp hóa chất. Một cuộc cách mạng về công nghệ quân sự đang diễn ra trong việc cơ khí hóa và tự động hóa các loại vũ khí, trang thiết bị, điển hình là phương tiện chiến tranh được sử dụng trong Chiến tranh thế giới thứ nhất.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba

Khởi điểm của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba là Chiến tranh thế giới thứ hai, nơi các bên tham chiến nghiên cứu và sản xuất thành công các loại vũ khí, trang thiết bị dựa trên nguyên lý hoạt động hoàn toàn như bom nguyên tử, máy bay phản lực, bệ phóng tên lửa nhiều nòng, tên lửa chiến thuật đầu tiên, vân vân. Đây là kết quả của hoạt động nghiên cứu và phát triển của nhiều viện nghiên cứu bí mật và văn phòng thiết kế quân sự. Khi đó, các thành tựu khoa học và quân sự đã được ứng dụng vào sản xuất, tạo tiền đề cho cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra trên nhiều lĩnh vực. chi phối mọi hoạt động kinh tế, chính trị, tư tưởng, đời sống, văn hóa, con người.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba trải qua hai giai đoạn. Giai đoạn một: từ giữa những năm 1940 đến những năm 1960 của thế kỷ XX. Giai đoạn thứ hai bắt đầu từ những năm 70 của thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI. Giữa hai giai đoạn này có những đột phá khoa học trong lĩnh vực phát minh và ứng dụng máy tính điện tử trong nền kinh tế quốc dân, tạo động lực cải tiến quá trình tự động hóa có hệ thống, đưa mọi ngành kinh tế lên một trạng thái công nghệ hoàn toàn mới.

Giai đoạn đầu tiên chứng kiến ​​sự ra đời của truyền hình, công nghệ bán dẫn, máy tính điện tử, radar, tên lửa, bom nguyên tử, sợi tổng hợp, thuốc kháng sinh penicillin, bom nguyên tử, vệ tinh nhân tạo, máy bay chở khách phản lực, nhà máy điện hạt nhân, máy điều khiển theo chương trình, laser, vi mạch . , vệ tinh thông tin liên lạc, tàu cao tốc. Giai đoạn thứ hai chứng kiến ​​công nghệ vi xử lý, công nghệ truyền thông sợi quang, rô-bốt công nghiệp và vi mạch lớn tích hợp công nghệ sinh học với mật độ thành phần siêu cao và vật liệu siêu cứng. máy tính thế hệ thứ 5, công nghệ gen, công nghệ năng lượng nguyên tử.

Nhận diện cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư

Khác với ba cuộc cách mạng công nghiệp trước được định hình và phát triển trên cơ sở thành tựu của ba cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển trên cơ sở của cả ba cuộc cách mạng. đóng gói – kỹ thuật trước đây chủ yếu là một phần ba xâm lấn. Cuộc cách mạng công nghiệp. Những thành tựu đột phá của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, đặc biệt là công nghệ Internet đã làm thay đổi sâu sắc toàn bộ diện mạo của đời sống xã hội cũng như nền kinh tế toàn cầu, tạo tiền đề cho sự phát triển của FIR vào giữa thập kỷ thứ hai của thế kỷ XXI. . trong đó không chỉ máy tính điện tử kết nối mạng mà hầu như tất cả các lĩnh vực hoạt động của con người trên dây chuyền sản xuất; Nghiên cứu khoa học, giáo dục, y tế, dịch vụ, giải trí… đều được kết nối trong “lưới điện thông minh”, mở ra kỷ nguyên Internet of Things.

Ngoài những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ ba, FIR còn dựa trên những thành tựu khoa học mới nhất trong các lĩnh vực cơ bản như công nghệ cảm biến siêu nhạy dựa trên vật liệu nano, điện tử và điện sinh học có khả năng chuyển đổi tín hiệu cực yếu thành điện năng. . các tín hiệu như sóng suy nghĩ, bức xạ hồng ngoại cực yếu, v.v…; Trí tuệ nhân tạo có thể giải mã và phân tích lượng thông tin khổng lồ với tốc độ cực nhanh, bao gồm những thông tin như trực giác, sóng suy nghĩ và cảm xúc; Siêu máy tính quang tử sử dụng photon ánh sáng thay cho tín hiệu điện tử như trong máy tính điện tử, có tốc độ tính toán cực nhanh, khả năng lưu trữ thông tin vượt xa máy tính điện tử thông thường; công nghệ chế tạo vật liệu từ nguyên tử; Internet vạn vật, sử dụng thế hệ máy tính có trí tuệ nhân tạo cho phép xây dựng các nhà máy, xí nghiệp thông minh; công nghệ in 3D; nguồn năng lượng tái tạo (năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thủy triều, năng lượng địa nhiệt); Những thành tựu mới trong sinh học phân tử, sinh học tổng hợp và di truyền học với sự hỗ trợ của các công cụ hiện đại giúp giải mã nhanh bộ gen, hiểu sâu về mã di truyền, giúp chỉnh sửa mã di truyền để chữa các bệnh di truyền, tạo giống nông nghiệp mới. cây trồng có khả năng chống chịu hạn hán, ngập mặn hay sâu bệnh Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư có những đặc điểm sau:

• (1) tăng trưởng với tốc độ cấp số nhân, chuyển đổi ngành công nghiệp nhanh chóng ở mọi quốc gia;
• (2) xảy ra trên phạm vi toàn cầu, làm thay đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý, điều hành; phục vụ, nghỉ ngơi; giải trí của con người; 2) dựa trên sản xuất linh hoạt, bao gồm tất cả các giai đoạn thiết kế và sản xuất; thử nghiệm, đáp ứng nhanh nhu cầu thị trường; ngay cả đối với một cá nhân;
• (3) không chỉ tạo ra “môi trường cộng sinh” giữa con người và robot, mà còn tạo ra “môi trường cộng sinh” giữa thế giới ảo và thế giới thực;
• (4) mở ra kỷ nguyên robot thông minh thay thế hoàn toàn con người trong các lĩnh vực hoạt động;
• (5) mở ra kỷ nguyên công nghệ sản xuất không chất thải;
• (6) công nghệ cảm biến được sử dụng rộng rãi, dẫn đến 10% dân số mặc quần áo có kết nối Internet vào giữa thập kỷ thứ ba của thế kỷ này; 10% kính kết nối Internet sử dụng điện thoại di động cấy ghép, 30% kiểm toán công ty được thực hiện bởi trí tuệ nhân tạo;
• (7) thúc đẩy sự phát triển của một cuộc cách mạng mới trong quân đội sẽ giới thiệu vũ khí thông minh sử dụng trí tuệ nhân tạo và phát triển phương pháp chiến đấu lấy mạng làm trung tâm. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư không chỉ làm thay đổi toàn bộ diện mạo đời sống công cộng mà còn làm thay đổi căn bản phương thức hoạt động của quân đội.

Nguồn: Văn Hóa Quân Đội